مقوله نظارت، در فقه شیعه و ظهور آن در نظام حقوقی ایران

چکیده:

بدون شک، نظارت امری ناگزیر در نظام های سیاسی پیچیده ی امروز تلقی می گردد ولی نحوه ی بروز و ظهور آن در نظام های گوناگون متفاوت است. از منظر فقه شیعه حاکمان از عصمت برخوردار نبوده و به خاطر احتمال خطا مشمول نظارت می شوند. قرآن و سنت به انحاء گوناگون، نظارت را مورد بررسی قرار داده است. ابعاد نظارت در فقه شیعه به چهار مقوله ی 1- کسب 2- اعمال 3- توزیع و 4- گردش قدرت تقسیم می شود. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز نظارت به شیوه های گوناگون اعمال می شود، از جمله: نظارت بر رهبری، نظارت ولی فقیه بر قوای سه گانه و نهادهایی چون شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، نظارت شورای نگهبان، نظارت مجلس شورای اسلامی از طریق دیوان محاسبات و دادن رأی اعتماد و همچنین نظارت قوه ی قضاییه از طریق دیوان عدالت اداری و... . علاوه بر این هر یک از قوا نیز دارای مکانیسم نظارت درونی هستند.

واژه های کلیدی: نظارت، فقه سیاسی شیعه، قانون اساسی ایران، ولایت فقیه

دریافت مقاله